SY-Narid: Chinees Nieuwjaar 31 januari tot 14 februari

Chinees Nieuwjaar of Lentefeest (Chun Jie) is voor Chinezen het belangrijkste feest van het jaar. Het wordt dan ook niet alleen in het thuisland, maar in alle Chinatowns ter wereld uitbundig gevierd. Voor Chinezen luidt Nieuwjaar niet alleen het nieuwe jaar in, maar markeert het ook begin van de lente. Met spanning wordt afgewacht wat de grond in het nieuwe jaar zal opbrengen. Tegelijkertijd is Nieuwjaar een moment om tijd door te brengen met familie en vrienden en om uit te rusten van het voorbije jaar

Chinees Nieuwjaar valt vanzelfsprekend op de eerste dag van het nieuwe jaar. Voor Chinezen is dat echter niet 1 januari, maar ieder jaar een andere datum tussen 21 januari en 20 februari. Chinees Nieuwjaar valt immers altijd op de tweede volle maan na de winterzonnewende. In China is weliswaar net als hier de gregoriaanse kalender in gebruik, maar belangrijke feestdagen worden er nog altijd berekend aan de hand van de lunisolaire kalender, die dus niet alleen door de zon maar ook door de maan bepaald wordt. Boeren die op het veld werkten, hielden vroeger namelijk de tijd bij met behulp van de maan.

De Chinese jaartelling hangt verder ook nauw samen met de Chinese dierenriem. Die bestaat uit 12 dieren: rat, os, tijger, konijn, draak, slang, paard, geit, aap, haan, hond en varken. Aan elk dier worden er een aantal specifieke karaktertrekken toegedicht en ieder jaar staat in het teken van een ander dier. Zo was 2013 (of in de Chinese jaartelling het jaar 4710) het jaar van de Slang en is 2014 het jaar van het Paard. Dit dier betekent verrassingen in avontuur en romantiek en zij die geboren worden onder het teken van het paard zouden volgens de Chinese horoscoop vriendelijke, spraakzame, onafhankelijke en ongeduldige mensen zijn die goed kunnen communiceren.

Chinezen starten het nieuwe jaar graag letterlijk en figuurlijk met een schone lei. Op de 20ste dag van de 12de maand beginnen ze dan ook met de grote schoonmaak van het hele huis. Dat gebeurt bovendien op een specifieke manier: het vuil moet namelijk vanaf de deur naar binnen geveegd worden en van daaruit naar de hoeken van de gang. Daar blijft het dan tot de vijftiende dag, om vervolgens door de achterdeur naar buiten gebracht te worden. Tot dan mag er zeker niet op het vuil getrapt worden. Aan vegen is voor Chinezen heel wat bijgeloof verbonden. Zo vermijden ze bijvoorbeeld absoluut dat het vuil via de voordeur naar buiten geveegd wordt, omdat zo het geluk van de familie weggeveegd zou worden. Om te voorkomen dat iemand van de familie ‘weggeveegd’ zou worden, wordt het vuil ook nooit over de drempel geveegd, maar getild. Verder worden er tijdens deze voorbereidingsperiode ook wierookstokjes gebrand en verse dumplings klaargemaakt. Wie daar genoeg geld voor had, liet zijn huis vroeger ook schilderen en opknappen in de dagen die aan Nieuwjaar vooraf gaan.
Op oudejaarsavond zetten Chinezen om middernacht alle deuren en ramen open zodat het oude jaar hun huis kan verlaten en plaats kan maken voor het nieuwe jaar.
Chinezen letten er verder ook op dat niet alleen hun huis, maar ook zijzelf er piekfijn uitzien tegen Nieuwjaar. Daarom kopen ze in de aanloop naar het feest nieuwe kleren en gaan ze bij de kapper langs. Op nieuwjaarsdag wassen Chinezen hun haar niet, omdat op die manier al het goede geluk voor het nieuwe jaar weggespoeld zou worden. Ook kleren worden daarom niet gewassen op de eerste drie dagen van het nieuwe jaar.

In de aanloop naar de Nieuwjaarsperiode vrolijken Chinese families hun huis op met vazen vol mooie bloemen, schalen met sinaasappelen en mandarijntjes en een dienblad met daarop 8 verschillende soorten zoete gedroogde vruchten zoals noten en dadels, die ook de 8 schatten worden genoemd. Tegen muren en deuren worden rode stroken papier gehangen, waar in kalligrafie mooie nieuwjaarswensen op geschreven worden. Verder worden er ook vaak afbeeldingen van deurgoden opgehangen om kwade geesten buiten te houden. De deurgoden zijn in feite 2 generaals. Een ander gebruik dat terugkeert in de voorbereiding is het eren van de Keukengod, die de beschermer van de haard is en bijgevolg ook van het gezin. Zijn afbeelding die naast het fornuis hangt wordt jaarlijks verbrand op de 24ste dag van de 12de maand, de dag waarop de Keukengod naar de hemel terugkeert om bij de Jadekeizer verslag uit te brengen over het huishouden. Om ervoor te zorgen dat hij alleen maar goede dingen zou vertellen wordt er honing op zijn mond gesmeerd. Soms wordt ook wijn over hem gegoten, zodat hij dronken wordt en een beetje in de war raakt. Op oudejaarsavond keert de keukengod terug uit de hemel en wordt er een nieuwe afbeelding naast het fornuis gehangen.

Voor Chinezen blijft Nieuwjaar vieren niet beperkt tot 1 dag: de hele nieuwjaarsperiode duurt namelijk 15 dagen. Aan elk van die dagen zijn specifieke betekenissen en handelingen verbonden. Oudejaarsavond wordt in familieverband gevierd. Bij die gelegenheid worden 9 gerechten aan de voorouders geofferd. In China is 9 een symbolisch getal dat staat voor eeuwigheid.

Op de eerste dag van het nieuwe jaar worden de goden verwelkomd. Veel Chinezen eten op deze dag geen vlees, omdat ze geloven dat dit leidt tot een lang en gelukkig leven. De tweede dag staat in het teken van de hond. Chinezen geloven dat alle honden op deze dag geboren zijn en verzorgen de viervoeters daarom extra goed. Verder wordt ook gebeden tot de voorvaderen en de goden. Schoonzonen betuigen hun respect voor hun schoonouders op de derde en de vierde dag. De vijfde dag wordt Po Wu genoemd. In het Mandarijns betekent dat het verbreken van regels en taboes. Mensen blijven op deze dag thuis om de god van de welvaart te verwelkomen. Er worden geen vrienden of familie bezocht op deze dag, omdat dat voor beide partijen tot ongeluk zou leiden. Van dag 6 tot dag 10 mogen er wel bezoekjes gebracht worden. Op deze dagen gaan Chinezen ook naar de tempel om te bidden voor geluk en een goede gezondheid. Op de zevende dag reist de geest. Chinezen gaan op deze dag niet te ver van huis en zorgen er voor dat ze zeker terug zijn tegen zonsondergang, omdat de geest anders het lichaam niet zou terugvinden. De zevende dag wordt ook beschouwd als de geboortedag van de mensen. Er worden noedels gegeten voor een lange levensduur en rauwe vis voor succes. Op de achtste dag tonen landbouwers hun oogst. Ze vieren dit moment door een drankje met acht verschillende groenten te maken. Dit heet La Ba. Gewoonlijk is er op deze dag opnieuw een familiediner. Om middernacht wordt gebeden tot Tian God, de hemelgod. Op de negende dag wordt geofferd aan de Jadekeizer. Van de tiende tot de twaalfde dag worden vrienden en familie uitgenodigd voor een etentje. Na zoveel maaltijden wordt op de dertiende dag licht gegeten om het innerlijke te zuiveren. De veertiende dag staat in het teken van de voorbereiding van het Lantaarnfestival dat op de vijftiende dag gehouden wordt.

Doordat meer dan de helft van de inwoners van Penang Chinees is, is dit uiteraard een fantastische locatie om het Chinese Nieuwjaar van dichtbij mee te maken. Het hele eiland wordt dan versierd met lampionnen en overal zie je ananassen in papier hangen, het symbool voor rijkdom, geluk en voorspoed. Nu is het niet zo dat wij 15 dagen achtereen zwaar zitten te feesten, want Chinees Nieuwjaar is vooral een familiefeest, maar we pikken toch zoveel mogelijk mee. De eerste dag van het nieuwe jaar gaan we dan ook naar de ‘Penang State Chief Minister Chinese New Year Open House’. Tijdens dit gebeuren mixt de Chief Minister de nieuwjaarssalde en trakteert iedereen ( en ook iedereen is echt welkom) op een groots nieuwjaarsbanket en culturele voorstellingen.

De derde nieuwjaarsdag wordt ook weer uitbundig gevierd. Dan worden enkele straten in Georgetwon afgezet en op verschillende podia wordt traditionele muziek gespeeld en opera gezongen (klinkt eigenlijk vreselijk in westerse oren...). Clanhuizen houden opendeur en er worden gevechtsporten gedemonstreerd zoals Kung Fu en Wing Chun maar als absoluut hoogtepunt staat een ‘Lion Dance on Stelts’ op het programma. Wowwww... wat een ongelooflijke acrobaten toch die Chinezen. En als afsluiter uiteraard een heus vuurwerk.

Voor de Hokkien-Chinezen is de verjaardag van de Jade Keizer op de negende dag van het lentefeest eigenlijk de belangrijkste dag van allemaal. Op de vooravond van zijn verjaardag houden ze een soort Thanksgivingfeest en om middernacht offeren ze voedsel en verbranden goudpapier (nepgeld) en een nieuwe outfit voor de keizer in papier. Ook op deze nacht mag er natuurlijk geen vuurwerk ontbreken en vooral geen voetzoekers die heel royaal worden afgestoken.

Tenslotte vieren we de laatste dag ook mee. Chap Goh Me of het lantaarnfestival, maar in Maleisië en Singapore is deze dag verwant aan onze Valentijsdag (en toevallig valt die dit jaar ook op de 14^de februari). Tijdens Chap Goh Me schrijven jonge vrouwen die een huwelijkspartner zoeken hun telefoonnummer op de schil van een mandarijn en gooien de manderijn vervolgens in een rivier of meer. Jonge mannen die eveneens een partner zoeken vissen de mandarijnen uit het water en eten die op. De smaak van de mandarijn zou dan een indicatie zijn voor de mogelijke liefde, hoe zoeter hoe beter en hoe zuurder hoe slechter. In Penang is deze laatste avond van het Chinese nieuwjaar weer een cultureel evenement met traditionele dansen vanuit heel Maleisië (niet alleen Chinees dus) en muziekale optredens. Als finale afsluiter staat er een gesynchroniseerd vuurwerk op het programma om U tegen te zeggen. Ja, de Chinezen hebben het vuurwerk uitgevonden en nondedju ja, ze kennen er wat van!